[skrzynia biegów] Automatyczna skrzynia biegów - w pigułce

[ArKos]

Odwieczne pytanie:

Kupić samochód z automatem czy manualem?

 

Wszystko jest kwestią gustu, wszystko ma swoje wady i zalety. Jedno jest pewne: Polacy boja się automatów, a tak być nie powinno.

 

Poniżej jako wieloletni użytkownik Opli ze skrzyniami automatycznymi, postaram się wyłuskać najistotniejsze dla użytkownika wady i zalety.

 

AUTOMATYCZNA SKRZYNIA BIEGÓW

 

Jak działa? Otóż skrzynia automatyczna jak sama nazwa wskazuje, zmienia biegi automatycznie, bez udziału kierowcy. Kierowca jest potrzebny do operowania pedałem gazu i hamulca, natomiast resztę samochód zrobi sam. Aby pojazd wiedział czego chce kierowca, musi otrzymać od kierowcy informacje. Służy do tego lewarek zmiany biegów. Porusza się ob w linii prostej: przód-tył. Najnowsze skrzynie (tiptronic) mają dodatkowe położenie przód-tył i w tym położeniu umożliwiają "ręczną" zmianę biegów poprzez krótkotrwałe pchnięcie lewarka do przodu lub do tyłu.

Wróćmy do standardowej skrzyni automatycznej:

starsze typy skrzyń pobierały sobie informacje o otwarciu przepustnicy za pomocą dodatkowej linki oddziałującej na wajchę w skrzyni - ta linka nazywała się cięgnem kick-down. W nowszych jest to zrealizowane za pomocą elektroniki - pobieranie informacji z czujnika otwarcia przepustnicy + włącznika pod pedałem gazu. Po co to jest?

Ano po to, aby auto wiedziało że kierowca chce maksymalnego przyspieszenia - wtedy skrzynia "ciągnie" prawie do czerwonego pola obrotomierza i dopiero zmienia bieg na kolejny. Przy spokojnym traktowaniu biegi zmieniane są duzo niżej, czyli w momencie, kiedy silnik ma wystarczająco wysokie obroty umożliwiające pracę na kolejnym biegu bez przeciążania silnika. W automacie nie ma tarczy sprzęgła ani docisku. Silnik nie ma też koła zamachowego, a jedynie wieniec zębaty aby umożliwić rozrusznikowi jego uruchomienie. Aby nie komplikować: wszystko jest realizowane za pomocą ciśnienia oleju, a rolę koła zamachowego spełnia sprzęgło hydrokinetyczne, które po rozruchu napełnia się olejem umożliwiając stabilną pracę silnika na biegu jałowym (równomierne obroty - w wypadku manualnej skrzyni rolę tą pełni koło zamachowe). Tyle...

Wróćmy do lewarka: posiada on kilka pozycji zaleznie od tylu skrzyni. Są skrzynie bezstopniowe, stopniowe automatyczne... W oplu najczęściej stosowało się 4-biegowe automaty (często z overdrive'm czyli po prostu nadbiegiem), w starszych 3-biegowe.

 

Zakładając, że mamy do czynienia z autem bardziej współczesnym, czyli 4-biegowym:

 

 

P - parking, czyli postój, czyli położenie, w którym układ napędowy jest zablokowany poprzez system zapadek w mechaniźmie skrzyni. Uniemożliwia przetoczenie pojazdu. Nie wolno przełączać lewarka w to położenie, dopóki auto nie zatrzyma się całkowicie! Robiąc to przed całkowitym zatrzymaniem można bardzo poważnie uszkodzić skrzynię biegów. Zalecane jest, aby przed włączeniem "P", po całkowitym zatrzymaniu najpierw zaciągnąć hamulec ręczny - oszczędzi to mechanizmy skrzyni, jeśli pojazd jest parkowany nawet na lekkiej pochyłości, nie bedzie wtedy zjawiska "opierania" się auta o blokadę w skrzyni.

R - reverse - wsteczny. Bieg służący do jazdy w tył. Nie powinno się go wrzucać, jeśli samochód nawet niewiele ale toczy się do przodu. Po włączeniu biegu na skutek oporów dodatkowych auta toczącego się w przód, ciśnienie w układach skrzyni i na elektrozaworach przekracza dopuszczalne wartości co po dłuższym czasie powoduje problemy z jej pracą.

N - neutral - czyli popularnie mówiąc luz. W tym położeniu układ napędowy (w prostej linii koła) są rozłączone z silnikiem czyli praca silnika nie ma jakiegokolwiek wpływu na koła - tak jak w pozycji "P", tylko brak jest zblokowania układu jezdnego i auto może się przetaczać.

D - drive, czyli jazda do przodu. Po włączeniu "D" skrzynia zaczyna lekko "ciągnąć" do przodu. Dopóki trzymasz hamulec, to samochód stoi, jeśli zdejmiesz nogę z hamulca auto delikatnie zacznie toczyć się do przodu. Zaawansowanie techniczne skrzyń biegów pozwala na to, że stojąc na wzniesieniu i zwalniając pedał hamulca, auto nie stoczy się ani trochę do tyłu - będzie stać pod górkę nieruchomo. W wypadku jazdy z górki, brak jest hamowania silnikiem, czyli mamy coś na zasadzie wolnego koła znanego z aut z silnikami dwusuwowymi. Obroty silnika po puszczeniu gazu utrzymują się na poziomie ok. 1500obr/min niezależnie od prędkości zjazdu z wzniesienia. Niezalecane jest włączanie pozycji D jeśli samochód nawet minimalnie toczy się do tyłu - jak w wypadku pozycji R, cierpi skrzynia i skracasz jej żywotność.

3 - blokada do biegu trzeciego. Skrzynia będzie zmieniać biegi w zakresie od pierwszego do trzeciego, hamowanie silnikiem jest na biegu trzecim, od odpowiednio wysokiej prędkości.

2 - blokada do biegu drugiego, czyli skrzynia będzie pracować i zmieniać biegi między jedynką a dwójką. Na dwójce mamy hamowanie silnikiem (od określonej prędkości).

1 - blokada biegu pierwszego. Skrzynia będzie pracować tylko na pierwszym biegu i nie wrzuci kolejnego. Po zdjęciu nogi z gazu mamy hamowanie silnikiem niezaleznie od prędkości.

 

Pozycje lewarka 1, 2 i 3 należy wykorzystywać w wypadku np jazdy w terenie górskim, gdzie mamy ostre zjazdy z wzniesień - mozemy hamować silnikiem oszczędzając hamulce w sensie: nie przegrzewając ich. Stosuje się je również w wypadku lekkich zjazdów z dużym obciążeniem samochodu, np ciągnięta na haku przyczepa.

Nie powinno się zmieniać położenia lewarka w czasie jazdy:

- z pozycji D na 3 lub 2 lub 1

- z pozycji 3 na 2 lub 1

- z pozycji 2 na 1

- z pozycji D na N i odwrotnie

Jak w wypadku wyżej opisanym: gwałtownie wzrasta ciśnienie w układzie skrzyni, cierpią jej mechanizmy przy takim traktowaniu. W wypadku zmiany z D na N skrzynia ucierpi na skutek słabego ciśnienia w układzie a sporej prędkości - nieadekwatnej do słabszego smarowania. Można natomiast zmieniać w czasie jazdy:

- z 1 na 2

- z 2 na 3

- z 3 na D

 

ZAPAMIĘTAJ

Nie da się uruchomić silnika, jesli lewarek nie znajduje się w położeniu "N" lub "P".

Rozrusznik w ogóle nie będzie pracował pomimo przekręcenia kluczyka w pozycje rozruchu silnika.

 

Automat posiada 3 tryby pracy:

- normalny - czyli zwyczajna jazda, zmiana biegów na możliwie niskich obrotach

- sport - tryb sportowy, czyli maksymalne przyspieszenie samochodu, zmiana biegów w sposób umożliwiający maksymalne wykorzystanie mocy i momentu obrotowego silnika

- winter - czyli tryb zimowy, ułatwia ruszanie na śliskiej nawierzchni poprzez start z 3-go biegu - aby trudno było zerwać przyczepność

 

Tryb sport oraz winter mogą być dowolnie używane podczas jazdy, uruchamiane są przyciskami dodatkowymi - tryb sport przyciskiem w rękojeści lewarka u góry (symbol litery "S" w zębatce), natomiast winter w maskownicy obok lewarka biegów (symbol śnieżynki).

 

Producent zaleca zmianę oleju w skrzyni co 45.000km. Jeśli chodzi o filtr, to w wypadku aut FWD jest on wewnątrz skrzyni, a dostep do niego jest dopiero po rozpołowieniu skrzyni. Wymienia się go w wypadku poważniejszych czynności obsługowych lub naprawczych skrzyni. W przypadku aut RWD filtr oleju znajduje się pod deklem/misą olejową skrzyni i dostęp do niego jest łatwy. Zamocowany jest na 2 śruby na klucz 13.

 

Olej, jaki należy stosowac to olej do automatycznych przekładni czyli ATF (automatic transmission fluid). Starsze skrzynie - DEXRON III, nowsze i obecnie produkowane DEXRON VI. Jeśli skrzynia jest całkowicie opróżnona z oleju (sprzęgło hydrokinetyczne również) to ilość oleju wyniesie 7-8l zależnie od typu skrzyni. Jeśli sprzęgło jest zalane olejem i przeprowadzamy standardową sezonową wymianę oleju, to 5-6 litrów wystarcza.

 

Skrzynia automatyczna pracuje w oparciu o elektronikę, czyli sterownik. Ta elektronika również przekazuje użytkownikowi najważniejsze informacje związane ze stanem skrzyni. Automat posiada 2 kontrolki:

 

- trybu sportowego

 

 

- trybu awaryjnego

 

 

O ile kontrolka sport będzie się często pojawiać jesli lubisz dynamiczną jazdę, to również ma ona znaczenie serwisowe. Gdy podczas uruchamiania silnika zobaczysz, że kontrolka ta miga, a silnik nie chce zapalić, to szukaj przyczyny w jednym z 3 miejsc:

- złącze ECU silnika

- złącze selektora skrzyni biegów (urządzenie podające komputerowi informacje o położeniu lewarka biegów)

- selektor (jego styki wewnatrz)

ECU silnika w tym przypadku nie ma informacji o położeniu lewarka - rozrusznik kręci ale nie będzie pracować pompa paliwa i silnik nie zapali.

Kontrolka trybu awaryjnego informuje o uszkodzeniu/nieprawidłowości w układzie skrzyni biegów. Można odczytać błędy i dowiedzieć się co konkretnie się stało. Jeśli ta kontrolka się zapali, to nie rwij od razu włosów z głowy - może to być błahostka w postaci zaśniedziałego styku i braku informacji z jakiegoś czujnika na przykład. Jesli kontrolka trybu awaryjnego się zapali, to zależnie od modelu opla mogą być dwa zachowania samochodu:

- skrzynia będzie pracować tylko na 3-cim biegu, silnik bez zmian

- skrzynia będzie pracować tylko na 3-cim biegu, silnik tylko do 4500obr/min

Generalnie: na pewno do domu dojedziesz - wolniej, bez przyspieszenia jakie ma normalnie, ale dojedziesz.

Nawet jesli okaże się, że konieczna jest wymiana skrzyni, to używaną zależnie od modelu można kupić w kwocie 500-1500zł więc nie jest to jakaś straszna tragedia.

 

ZAPAMIĘTAJ

Kontroli poziomu oleju w automatycznej skrzyni biegów dokonujemy bagnetem, tak jak oleju w silniku, ale:

1. skrzynia musi być zimna, czyli po długim postoju

2. silnik musi pracować

 

Eksploatowanie skrzyni ze zbyt niskim poziomem oleju doprowadzi do jej szybkiego zniszczenia. Wymian oleju należy dokonywać regularnie. Jeśli kupiłeś, a nie wiesz, kiedy był wymieniany, wymień natychmiast. Skrzynie te są bardzo wrażliwe na niewłaściwe traktowanie, ale odwdzięczyć się potrafią w sposób doskonały.

 

Plusy automatycznej skrzyni biegów:

- silnik zawsze ma optymalne warunki pracy - nigdy nie jest przeciążany

- silnik pracujący z automatyczną skrzynią jest w stanie pokonać ok. 30-35% większy przebieg niż taki sam silnik używany ze skrzynia manualną

- auto nigdy nie zgaśnie ci przy ruszaniu

- auto nie stoczy ci się do tyłu przy ruszaniu pod górke

- masz wolną prawa rękę w czasie jazdy - nie musisz zmieniać biegów

- masz wolną lewą nogę w czasie jazdy - nie używasz sprzęgła bo go nie ma

- skrzynia bezkonkurencyjna dla osób posiadających jakieś dysfunkcje ruchowe kończyn, lub jakąś grupę inwalidztwa wynikającą ze schorzeń narządów ruchu

- samochód z automatyczna skrzynią można bardzo łatwo i tanio przerobić na potrzeby osoby niepełnosprawnej i jego prowadzenie jest zdecydowanie prostsze niż ze skrzynią manualną

- nie interesuje Cię okresowa wymiana docisku, tarczy sprzegła i łożyska wyciskowego sprzęgła

 

Minusy automatycznej skrzyni biegów:

- nieco większe zużycie paliwa (szacunkowo ok. 5-10%)

- auto wymaga zdecydowanie więcej troski w kwestii dbania o skrzynię biegów (nie mylić z pieniędzmi)

- nieco gorsze przyspieszenie samochodu do 100km/h w porównaniu ze skrzynia manualną (z reguły zawierające się w przedziale 0,5-1s zależnie od silnika)

- nieco szybsze zużywanie się klocków hamulcowych

- nie wolno holować samochodu z automatyczna skrzynią - dopuszczalne są krótkie odcinki do 70km przy prędkości nie przekraczającej 50km/h, dźwignia w położeniu "N" (skrzynia nie ma smarowania - nie pracuje silnik, nie pracuje pompa, nie ma ciśnienia oleju w mechanizmach skrzyni)

- nie da się odpalić auta "na popych" lub "na zaciąg"

 

Użytkując nie pierwszego (i podejrzewam nie ostatniego) Opla z automatem, powiem tyle: coś pięknego. Manual a automat – zdecydowanie wolę automat, bo to większy komfort, wygoda, zdrowie silnika… Nie bójcie się automatów. Jeśli się o nie należycie dba i traktuje, jak zalecenia od producenta nakazują, to przebiegi rzędu 300.000km bez powaznych napraw nie są żadnym nadzwyczajnym zjawiskiem.